از آنجا که
بهنژادی فرآیندی طولانی مدت بوده و نیازمند بکارگیری دانش فنی و سرمایه زیاد میباشد
و در مقابل، تکثیر رقم جدید بسیار ساده بوده و در مدت زمان اندکی امکانپذیر است،
بنابراین حمایت از حقوق بهنژادگر در مقابل تکثیر غیرمجاز رقم، امری ضروری و
اجتنابناپذیر است.
در نظام ثبت
ارقام جدید گیاهی، کلیه بهنژادگران حقيقي يا حقوقي به رسميت شناخته شدهاند. در
این نظام، بهنژادگر به عنوان شخص حقيقي يا حقوقي که رقم گياهي را براي اولين
بار "اصلاح" و يا "کشف و سپس بهبود بخشيده" باشد، تعریف شده
است. بنابراین صرف کشف یک گیاه دارای مشخصات مطلوب، سبب برخورداری از حقوق انحصاری
نمیشود. همچنین اگر دو يا چند شخص حقيقي و حقوقي به صورت مشترك رقمي را به ثبت
برسانند، امتياز حقوق بهنژادگر براساس درصد سهم اظهارشده، به هر یک از آنان اعطاء
خواهد شد. نهایت آنکه چنانچه "اصلاح" و يا "کشف توام با
بهبود" رقم گياهي در نتيجه مأموريت يا پيمان استخدامي باشد، حقوق بهنژادگر
متعلق به کارفرما خواهد بود؛ مگر آنکه خلاف آن در قرارداد استخدام شرط شده باشد.
بهنژادگرانی که رقم جدید گیاهی ایجاد مینمایند، در صورتی که اقدام به ثبت رقم
خود نمایند، مشمول حمایت قانونی شده و به موجب ماده پنج قانون به مدت 18 سال از حقوق انحصاری تولید،
تکثیر، فروش، صادرات و واردات مواد تکثیری برخوردار میگردند. طی این مدت،انجام فعالیت های زیر در ارتباط با رقم مورد حمایت به عنوان مواد قابل تکثیر منوط به اخذ مجوز کتبی از دارنده امتیاز حقوق بهنژادگر
می باشد:
ب-آماده سازی به منظور تکثیر
ج-عرضه به منظور استفاده تجاری
د-صادرات مواد قابل تکثیر
ه-واردات مواد قابل تکثیر
و-انبار کردن و ذخیره سازی مواد قابل تکثیر به منظور انجام یکی از موارد (الف) تا (ه) این بند
شرايط
حمايت از رقم:
رقم در صورتي مورد حمايت قرار ميگيرد كه ثبت شود و ثبت آن
نيز منوط به وجود شرايط ماهوي و رعايت شرايط شكلي ثبت خواهد بود. شرایط ماهوی ثبت
رقم عبارتند از:
1-
جديد بودن: رقمي جديد به شمار می رود که تا تاريخ اظهار برای ثبت،
محصول و يا مواد تکثيری آن با موافقت بهنژادگر با اهداف تجاري عرضه نشده و
قراردادي نیز به اين منظور منعقد نشده و داراي شرايط ذيل باشد:
الف- بيش
از يک سال قبل از تاريخ تسلیم اظهارنامه ثبت، در داخل کشور به صورت تجاری عرضه
نشده باشد.
ب- بيش
از 4 سال قبل از تاريخ تسلیم اظهارنامه ثبت، در خارج از کشور به صورت تجاری عرضه
نشده باشد. اين زمان در مورد درختان مثمر و غيرمثمر بيش از 6 سال قبل از تاريخ
اظهارنامه ثبت ميباشد.
البته
اگر عرضه رقم جديد بدون کسب اجازه از بهنژادگر و یا با اجازه کتبي بهنژادگر جهت
ارزيابي رقم در مزرعه، گلخانه و آزمايشگاه یا به منظور انجام فعاليتهاي ترويجي،
تبليغي و تکثير مقدماتي رقم صورت گرفته باشد، جدید بودن آن مخدوش نخواهد شد.
2-
تمايز: رقم جديد بايد به هنگام اظهار، در يک يا چند صفت مشخص
فيزيولوژيکي، مرفولوژيکي و ساير صفات کمي و کيفي قابل تشخيص، از ارقام شناخته شده
موجود متمايز باشد.
3-
يکنواختي: برای بروز صفات متمايز کننده، رقم جديد بايد از يکنواختي
لازم برخوردار باشد.
4-
پايداري: رقمي پايدار محسوب ميشود که يکنواختي صفات متمايز كننده
آن پس از يك يا چند مرحله از تکثير تغيير نکند.